d ordt~in~beeld

de Geschiedenis van Dordrecht in beeld
Oudste Stad van Holland

Traject 21
Van Hallinqlaan naar Lindengracht


home

alle trajecten

tijdbalk

Wie heeft er geen mooie herinnering aan deze plek in onze stad? Bijna iedere Dordtenaar vindt Kunstmin aan de St.Jorisweg toch één van de meest plezierige uitgaansgelegenheden? Hier zagen we voor het eerst die romantische of spannende film en die fantastische voorstelling, die we nooit meer zullen vergeten. De ansichtkaart is van begin 1900. Echt veel veranderd is er tot op heden niet aan de buitenkant van het gebouw. Onlangs werd het gebouw gesloten in verband met een ingrijpende verbouwing. Het filmhuis gaat naar de Nieuwstraat. En er zullen voorstellingen te zien zijn in het Energiehuis. Het pand werd gebouwd in 1864 maar in 1890 door architect Verheul geheel vernieuwd. Minder bekend is dat de beroemde architect Sybold van Ravesteyn - ook bekend van gebouw De Holland- het interieur in 1940 (!) in neo- barokstijl helemaal aanpaste. Door latere verbouwingen is daar helaas weer al veel van verdwenen. We zijn benieuwd in hoeverre straks na de huidige renovatie (in 2014) nog iets teruggevonden kan worden van het erfgoed van deze Nederlandse architect.



Een aardig kijkje op de St Jorisweg vanaf het oude stadscentrum. Veel panden op deze foto van het begin vorige eeuw zijn nog steeds goed te herkennen. Ook is hierop mooi te zien dat de oude stad zelf hoger ligt dan de omgeving. De naam van deze weg zal afgeleid zijn van de St Jorispoort. We zijn hier namelijk weer vlakbij deze toegang naar de oude door een muur omgeven historische stad aangekomen. Ter verdediging moesten in de middeleeuwen de gilden destijds een stuk stadsmuur bewaken. Die waakhuizen in de muur werden weer vernoemd naar de naam van de gilde. De oude schutters van St Joris waren nog bewapend met pijl en boog. Om te oefenen gebruikten ze doelen en deze werden dan ook Sint Jorisdoelen genoemd.



Tegenwoordig kennen we alleen het Kromhout. Maar vroeger werd een onderscheid gemaakt in Korte Kromhout en Lange Kromhout. Het stuk van Noordendijk naar St Jorisweg zien we hier en werd toen blijkbaar Korte Kromhout genoemd. Op 't Kromhout tussen Sint Jorispoort en Vriesepoort werd in 1717 de houtzaagmolen de Zwarte Arend neergezet. Dit was de enige Dordtse molen die het zogenaamde 'kromhout' voor de scheepsbouw zaagde. Vlug zal dit allemaal niet gegaan zijn, want de molen werd door Dordtenaren ook wel 'De Sukkelaar'genoemd. Na getroffen te zijn door de bliksem werd in 1895 de molen weer gesloopt. Op deze foto is de molen helaas niet meer te zien.



Deze foto is van omstreeks 1910. Hier zien we de Lange Kromhout richting Vrieseplein. Op de achtergrond zien we nog wel een molen. Dit moet de korenmolen "de Maagd" zijn. Dit gebouw is gesloopt in 1919. Deze molen lag aan het eind van de Blekersdijk hoek Cornelis de Wittstraat. Hier staat nu een appartementencomplex waarin nog een bewaarde gevelsteen als herinnering in de muur is gemetseld. Door de toenemende bebouwing rondom de molen werd het voor de molenaar steeds moeilijker om voldoende wind te vangen om zijn molen te laten draaien. Omdat de molen zo solide was gebouwd, bleek dat de sloper voor het aangenomen werk een verlies moest incasseren. Nu nog geen honderd jaar later ga je je toch afvragen hoe de omgeving er daar met die molen nog zou hebben uitgezien. Een ijsje eten bij La Venezia en dan genieten van het uitzicht op zo'n molen. Gelukkig hebben we er nog één in Dordrecht: de Kijck over den Dijck aan de Noordendijk. Maar het dwingt ons wel tot nadenken over een eventuele herbestemming van oude gebouwen. Achteraf is sloop wel een gemakkelijke maar niet altijd de beste oplossing.



Omdat er in de 19e eeuw nog veel armoede heerste gebeurde het nog wel eens, dat er kinderen werden geboren waarvoor men niet kon zorgen. Het kwam dan ook regelmatig voor, dat er dan bij het gebouw de Munt of bij de burgemeester een baby op de stoep te vondeling werd gelegd. Men veronderstelde, dat daar voldoende geld en middelen waren om voor hun kinderen te kunnen zorgen. Ook stierven ouders soms op jonge leeftijd, zodat daarom veel kinderen in die tijd wees werden. Een weeshuis waar die kinderen werden opgevangen, was dan ook zeker geen overbodige luxe. In dit gebouw aan het Kromhout verbleven dan ook wel tussen de 150 en 200 wezen. Aan het eind van de 19e eeuw werd de gezondheidszorg beter en kon de instelling uiteindelijk worden gesloten.



Misschien is dit wel één van de oudste foto´s van het oude Dordt. In 1816 werd weliswaar de fotografie uitgevonden maar pas rond 1860 ontwikkelde deze manier van afbeelden zich steeds beter. Hieraan hebben we nu te danken dat we nog over een reproductie van een foto uit 1865 kunnen beschikken die de St Jorispoort toont zoals deze aan de buitenzijde er toen uit zag. Onze oude stad Dordrecht beschikte ooit over 13 poorten waaronder deze landpoort. Zo kregen bezoekers van de stad vanaf het land via deze route eventueel toegang tot de stad. Via de waterpoorten zoals de Groothoofdspoort liepen van oudsher de belangrijkere toegangswegen. Aan de eenvoudige versieringen op deze poort is dit wel af te lezen.



Dat men vóór die tijd de poort ook nauwgezet kon afbeelden bewijst deze tekening van dezelfde poort maar dan getekend vanaf de stadszijde. Zelfs de lantaarnpaal te zien op de foto vinden we keurig terug op deze fraaie tekening. Echt een typisch eenvoudig Dordts poortje dat nog steeds goed zou passen in onze stad. Helaas; de gemeenteraad besloot 26 october 1864 om de poort af te breken. Het besluit werd nog even opgeschort maar in april 1866 werd het gebouw verkocht voor € 345,- en weggebroken. Gedeeltelijk werd het vervangen door een woonhuis. De fotograaf bleek dus achteraf nog net op tijd geweest te zijn voor het maken van de foto.



Hier zien we het gerechtsgebouw waar twee eeuwen lang recht werd gesproken over burgers in onze stad en wijde omgeving. Al eerder vermeldden wij de St. Jorisdoelen. Het terrein daar werd in de 15e eeuw gebruikt om met pijl en boog op doelen te leren schieten. Ook de naastgelegen Kloveniersdoelen werden hiervoor gebruikt. De naam Doelstraat als zijstraat van het Steegoversloot is hiemee wel verklaard. Gebouwen moesten er komen om de schutters onderdak te geven en gelegenheid te bieden hun bijeenkomsten te houden en hun feesten te vieren, In 1810 werd de St.Jorisdoel verkocht aan de stad. Het gebouw werd voortaan bestemd voor het houden van rechterlijke colleges. Pas na 1838 werd het in gebruik genomen als arrondissementsrechtbank en Kantongerecht Voor zijn nieuwe bestemming werd het van binnen en van buiten flink verbouwd. Onlangs is de zelfstandigheid van deze Dordtse rechtbank verloren gegaan en en werd het gebouw omgedoopt tot arrondissementsrechtbank Rotterdam (locatie Dordrecht).



Het Steegoversloot is niet alleen door haar naam maar ook vanwege haar vorm een interessante straat. Vreemd genoeg is de straat is vrij breed maar wordt steeds smaller richting Voorstraat. Dit zou er op kunnen duiden dat er voorheen een gracht of sloot door de straat heeft gelopen die later werd gedempt waardoor men deze ruimte kreeg. Ook de naam van de weg zou kunnen duiden op een kruising van een weg of steeg over een gracht, vroeger ook wel sloot genoemd. Er wordt wel verondersteld dat ter bescherming van het Augustijenenklooster rondom een gracht zou hebben gelegen. Op de bekende kaart van oud Dordrecht van Van Deventer uit 1545 is daar echter niets van terug te vinden. In de middeleeuwen stelde de straat weinig voor omdat deze vanuit de stad gewoonweg doodliep. Pas toen de St.Jorispoort werd gebouwd in 1605 kreeg de straat zijn huidige karakter en beleefde het een opleving. Welke Dordtenaar wilde immers niet in zo'n brede straat wonen? We zien hier mooie bomen op de foto. Jarenlang woedde er een strijd tussen Dordtenaren die wel of geen voorstander hiervan waren. De huidige langs draad geleide bomen zijn uiteindelijk de oplossing geworden.



Het is beter bekend waar de Lindengracht heeft gelopen. Deze naam werd later ook gebruikt voor de straat op deze foto. Het heeft nog tot 1885 geduurd voordat deze gracht werd gedempt. Tot die tijd werd deze open riool nog wel gebruikt om drinkwater te onttrekken. Een zeer ongezonde situatie. Na het dempen van het grachtje vond men het handiger ook de straatnaam maar te wijzigen. Het lag voor de hand om de straat aan te duiden als Museumstraat gezien de aanwezigheid van het Dordrechts Museum. Dit gebouw was eerder in gebruik als Stads Krankzinnig-en Beterhuis en werd door stadsarchitect Itz verbouwd tot Geneeskunstig Gesticht voor Krankzinnigen. In 1904 werd het uiteindelijk ingericht tot Dordrechts Museum.



home

alle trajecten

volgend traject