d ordt~in~beeld

de Geschiedenis van Dordrecht in beeld
Oudste Stad van Holland

Traject 14
Voorstraat


home

alle trajecten

tijdbalk

De Voorstraat ontwikkelde zich in de loop van 10 eeuwen van eenvoudige waterkering tot een zeer voorname winkelstraat. We kunnen ons nauwelijks voorstellen dat wat nu de Voorstraat genoemd wordt vermoedelijk de eerste dijk op ons eiland is. In de 13e eeuw werd de huidige Wijnstraat " Nieuwedijk " genoemd. Hieruit leiden we af dat de "Voorstraatsdijk" ouder is. Het deel van de Voorstraatshaven ongeveer vanaf de Visbrug tot aan de Grote Kerk is overigens ontstaan na het graven van een verbinding van de Thure met de Oude Maas. Door het riviertje de Thure- de latere Voorstraatshaven- en de aanleg van deze dijken werd het land gescheiden in twee delen. Omdat men door een poort moest richting Wijnstraat bij het huidige Scheffersplein noemde men de kant van de Wijnstraat "De Poortzijde" of "Waterzijde". en de kant van de Voorstraat met het daarachter liggende land "De Landzijde". Op sommige straatnaambordjes zien we tot op de dag van vandaag deze aanduiding nog terug.


Voorstraat

uitgever: V.D.W.D.

Dit bruidspaar met feestvierende familie komt met maar liefst minstens 3 koetsjes bij het stadhuis aan. We blijven even naar dit romantisch plaatje kijken. Destijds was het vervoer met koetsjes heel gewoon. We vragen ons af hoeveel Dordtenaren in de loop van enkele eeuwen hier op het stadhuis elkaar het ja -woord hebben gegeven. Pas vanaf de tijd van Napoleon (1811) werd dit in het huwelijksregister van De Burgerlijke Stand aangetekend. Dankzij de huwelijksregisters is nog veel af te leiden van de afkomst van de burgerij. Voor die tijd is men afhankelijk van kerkelijke registers . Zo blijkt deze huwelijksceremonie niet alleen van belang voor de geliefden en naaste familie. Ook het nageslacht kan nog eens de registers napluizen wie uiteindelijk met wie het huwelijksbootje is ingestapt.


trouwerij op Stadhuis

uitgever:
A.G.V.D.

Het verenigingsleven was vooral in het begin van de vorige eeuw heel belangrijk. Er was behoefte aan saamhorigheid en verstrooiing. Dit vond men uiteindelijk in de vereniging . Zo waren er toneelverenigingen, zangverenigingen, roei- en zeilverenigingen. Van elke soort werd er dan vaak per geloofsgroep een afzonderlijke vereniging opgericht. De verzuiling deed zijn werk. In de tweede helft van de vorige eeuw deed de individualisering zijn intrede. Door de uitvinding van de radio en t.v. werd verstrooiing voortaan vaak binnenskamers gevonden. Ook het verenigingsleven kwam hierdoor onder druk te staan. Maar zo niet bij de muziekvereniging Jubal. Hier staan de mannen en jongens van het tamboer- en pijperscorps "Jubal" opgesteld op de trappen van het stadhuis. De foto is door de fotograaf Duparant vermoedelijk in 1932 genomen. Een eeuw geleden is het allemaal begonnen met enkele jongens met fluitjes die het koor begeleiden van het koor van de jongensvereniging Timotheus. Onder leiding van de heer A.J. Scheurkogel ging men er mee door. Later wisten ze heel wat prijzen voor Dordt in de wacht te slepen. Jubal is het bewijs dat verstrooiing en saamhorigheid nog steeds leeft binnen het verenigingsleven in Dordrecht. April 1911 vierden ze hun eigen feestje: het 100 jarig jubileum.


Tampboers en Pijperscorps Jubal

uitgever:
A.G.Versteeg

De Voorstraat heeft naast het eerdergenoemde nut van "waterkering" en "winkelstraat" nog een belangrijke functie gehad. Van een oude dordtse dame hoorden we dat de Voorstraat en Bagijnhof vroeger gebruikt werd om te flirten. De meisjes liepen dan van de ene kant van de Voorstraat en de jongens de tegenovergestelde richting. Zo kwamen er allerlei interessante ontmoetingen tot stand. De Voorstraat zou toen door de jongelui ook wel Sjansstoep genoemd worden. Nu wij deze afbeelding onder ogen kregen moesten wij toch even aan dit verhaal denken. Zijn deze fraai uitgedoste vrouwen op deze foto soms op de versiertour? De jongens en meisjes van tegenwoordig maken hun afspraakjes via een date op internet. De locatie op de foto is Voorstraat/hoek Visbrug op de plaats waar veel Dordtenaren tegenwoordig genieten van een hapje of drankje op een al dan niet verwarmd terras. Verder valt ons op dat zo´n 100 jaar geleden al levensgroot reclame werd gemaakt voor de levensverzekeringmaatschappij RVS. Nog steeds is die man en de vrouw met de paraplu actueel. Moraal van dit verhaal: zowel in de reclamewereld als bij het flirten zien we dat het maar lijkt of er heel veel is veranderd in zo'n 100 jaar. Als je goed kijkt zie je dat alles van waarde blijft.....


Voorstraat hoek Vischbrug

uitgever:
onbekend

Zo rond 1895 werd de film uitgevonden. De eerste films duurden aan het begin van de vorige eeuw meestal maar heel kort en vertoonden voorvallen uit het werkelijke leven zoals straattaferelen, paardenrennen, of de plaatselijke brandweer die uitrukte om een brandje te blussen. Het bleek echter dat het publiek best wel geld over had voor de vertoning van levende beelden. Deze werden in het begin als kermisattractie vanaf een rijdende wagen getoond. Aan de Visstraat -waar de Eurocinema zat- werd in Dordt in 1910 de eerste bioscoop geopend. Vanwege het grote succes werd er nog een ruimte gezocht en gevonden. Vanaf 1923 werden ook films gedraaid in het hier afgebeelde Astoriagebouw Een zeer markant gebouw waarvan we toch vinden dat het heel jammer is dat het is verdwenen. In 1982 ging het gebouw bij de grote Buytink brand in de binnenstad in vlammen op. De Waalse Kerk zien we hier nog steeds staan. Deze is gelukkig gespaard gebleven bij de grote brand. Overigens een heel mooie locatie voor een bioscoop !


Astoria Theater

uitgever:
van Beijnen

,

We lopen wat verder en zien hier een foto van de Tolbrugstraat LZ . (Zoals we al eerder vermeldden: landzijde dus). Wat zouden we graag het antiekwinkeltje nog eens binnen willen stappen. Even verderop zit een pandhuis. Hier kon men goederen in onderpand geven in ruil voor contanten. Tegenwoordig kunnen we in dit smalle straatje een oer-dordtse folklore zien. De humor ligt in Dordt namelijk niet op straat maar zit tegen de muur geplakt. Voorbijgangers door dit straatje hebben zich voorgenomen hun kauwgum niet meer op de grond te gooien maar... tot op stahoogte aan de muur te plakken. Het is ons wel eens opgevallen dat alles was verdwenen bij een schoonmaakactie maar binnen de kortste keren zat het muurtje weer vol met roze gele en witte plaksels, We weten zelf niet goed wat we hier van moeten denken. Uiteraard zijn er ergere verminkingen mogelijk zoals graffity of zelfs algehele sloop maar echt smaakvol vinden we het toch ook weer niet, Aan de andere kant is het wel zo dat alles wat tegen het muurtje zit niet op de grond wordt gegooid. We vragen ons af wat men over 100 jaar zal denken van onze generatie als het spul dan nog steeds aan de muur gekleefd zit, Op deze foto kunnen we geen kauwgum ontdekken. Maar dat kan ook niet. Amerikaanse soldaten hebben bij onze bevrijding in 1945 dit produkt pas geintroduceerd. Zo zullen we deze plakmuur maar beschouwen als een teken van vrijheid. Misschien moet de ANWB hier eens een bordje met een goede toelichting bij plaatsen?


Tolbrugstraat L.Z.

uitgever:
van Beijnen

Dankzij het verkregen "stapelrecht" in 1299 moesten allerlei goederen in de stad Dordrecht worden opgeslagen en van daar verder worden verhandeld. De naam Tolbrug (het huidige Scheffersplein) verwijst naar het gebouw dat hier heeft ooit gestaan : de Toltoren. Een ideale plaats om dan tegelijk maar tol te heffen. Er is wel eens gesuggereerd dat het gezegde "hoe dichter bij Dordt hoe rotter het wordt..." hiermee te maken had. Aan het stapelrecht heeft Dordt overigens wel zijn welvaart en ontwikkeling te danken. De huidige naam Scheffersplein verwijst uiteraard naar de bekende schilder Ary Scheffer. Door bewonderaars werd hiervoor zelfs een standbeeld opgericht. Niet dat dit de enige belangrijke schilder is die Dordt heeft grootgebracht. Sterker nog: terwijl grote schilders als Nicolaas Maes, Ferdinand Bol, Jacob van Strij het moesten doen met slechts een naamsvermelding op een van de singels van Dordrecht mocht Ary Scheffer zijn naam lenen aan de belangrijkste brug en hier een prominente plaats met zijn standbeeld innemen. Niet slecht voor iemand die maar heel even in Dordt heeft gewoond en weinig voor onze stad heeft betekend. Zelfs de grote Albert Cuyp komt er maar bekaaid af. Op een hoekje bij het Bagijnhof tegenover een snackbar is hij neergezet. Als onherkenbaar glimmend Michelinmannetje zodat iedereen aan zijn voeten kan zitten met zijn vette hap. Nu we het toch even over schilders hebben: Rest ons nog even te zeggen dat de schilder Vincent van Gogh heel wat voetstapjes langs het standbeeld op dit Scheffersplein heeft gezet. Hij was zeker een bewonderaar van het werk van Ary Scheffer. Hij had een baan als boekverkoper gevonden bij de firma Blussé & van Braam aan de Voorstraat bij het Scheffersplein. Hier is nu het warenhuis van V & D gevestigd.


Scheffersplein standbeeld Ary Scheffer

uitgever:
ondekend

Jarenlang is op het Scheffersplein de weekmarkt gehouden. Van oudsher een gebruikelijke wijze om goederen aan de man te brengen. Verschillende straten in Dordt herinneren nog aan deze traditie zoals Aardappelmarkt, Groenmarkt, Varkenmarkt. Tot op heden heeft het gebruik om in de open lucht de goederen op straat aan de man te brengen stand gehouden. Een gezellig hoogtepunt in Dordt is daarbij de jaarlijkse boekenmarkt op de eerste zondag in juli, De stad Deventer heeft nu nog de grootste boekenmarkt in Nederland maar Dordt is heel goed op weg om deze nummer 1 positie te veroveren. Het decor met de historische geveltjes is bij uitstek geschikt om oude boeken uit te stallen. De echte snuffelaars vinden hier altijd wel iets van hun gading. U begrijpt dat wij dan weer proberen om oude ansichtkaarten of oude boeken over Dordt op de kop te tikken.


Scheffersplein Weekmarkt

uitgever:
ondekend

Het grote gebouw in de bocht van de straat is de Augustijnenkerk. Dit gebouw vormde een onderdeel van het toenmalige Augustijnenklooster. Als gevolg van een flinke brand in 1512 is de kerk vergroot naar de zijde van de Voorstraat. Het gebouw aan de rechterzijde is de huidige Berckepoort. De geweldige kelders in dit pand laten zien met welk doel het gebouw is neergezet. Het pand werd gebouwd in de 16e eeuw door de handelaren in Rijnwijn, Later werd het gebouw De Lombaert genoemd. Vernoemd naar een groep lieden uit Lombardije. De Lombarden waren bankiers uit Italie. Zij regelden geldzaken voor de stad en verstrekten ook geld aan particulieren. Als geldverstrekker waren zij onmisbaar voor de stad en kregen veel voorrechten. Later werd deze groep echter gehaat vanwege de hoge woekerrente die zij in rekening brachten. Het pand kwam in handen van Matthijs Berck. Blijkbaar een invloedrijk en kapitaalkrachtig persoon. Hij ontving dan ook voorname gasten. In 1572 kwam zelfs niet minder dan de gehate Alva bij hem op bezoek. Deze wilde inspecteren of Dordrecht nog wel de verdedigingswerken op orde hield. Toen hij nog maar net was vertrokken kwam zijn grootste tegenstander Lumey graaf van der Marck bij hem langs. Wat toen volgde werd snel duidelijk . De watergeuzen vielen in dat jaar zonder al te veel gevechtshandelingen onze stad binnen en de stad kwam in handen van de Prins van Oranje. In hoeverre gesprekken in dit pand hier aanleiding toe hebben gegeven blijft voor ons duister.


Berckepoort en Augustijnenkerk

uitgever:
van Beijnen

Poortjes heeft Dordt volop. Maar hier is toch wel een bijzondere poortje. Dit gaf toegang tot het gebouw de Munt van Holland. Hier werden munten geslagen en uitgegeven. In de Middeleeuwen bezaten vele grote handelssteden hun eigen munthuis. Al in 1366 werd door de Hertog Albrecht van Beieren een stuk grond gekocht om daar de Munt in Dordt te vestigen. In 1555 werd door Keizer karel V het gebouw ingrijpend verbouwd. Het vervaardigen van munten was een secuur en zeer specialistisch werk. Omdat er binnen de Nederlanden diverse soorten valuta bestonden leidde dit tot administratieve rompslomp. De komst van de Fransen in 1795 betekende dan ook het eind van deze beroepsgroep in Dordrecht. Vanaf 1807 is De Koninklijke Nederlandse Munt in Utrecht de enige instantie die muntgeld in Nederland mag slaan en uitgeven. Nu wordt het gebouw deels gebruikt door de muziekschool en deels door de vrijmetselaarsloge la Flamboyante. Door de armoede gedwongen is het in het verleden vaak voorgekomen dat in de poort pasgeboren kinderen te vondeling werden gelegd.


de Munt van Holland

uitgever:
Weenenk

Vroeger was het niet gebruikelijk om de huizen in de straat te nummeren maar men verzon verzon gewoon een naam voor het pand . Volgens de kaart is dit het geveltje van "t Huys ghenaemt den Coninck van Enghelant" Voorstraat 146. Door vernummering is dit nu geworden Voorstraat 182-184. Waarom het gebouw nu uitgerekend naar de koning van Engeland werd vernoemd is ons niet bekend. Maar dat het gebouw een voorname uitstraling heeft is wel te zien. Overigens noemden veel Dordtenaren dit gebouw ook wel "het Huys mette Luifel." De pilastergevel uit 1626 van het in de kern oudere huis In den Coninck van Enghelant is rijk versierd. Ook is op het pand te lezen dat de bouw ‘Niet zonder Goets Hulp’tot stand zou zijn gekomen. Bij een ingrijpende restauratie in 1909 heeft men een balustrade aangebracht en werd de pui vernieuwd. In het pand zit hier Koek- en Banketbakkerij H.P. Kramer met het nog makkelijk te onthouden telefoonnummer 263.


den Coninck van Enghelant

uitgever:
V.en V.D.W.D.

Al eerder schreven wij over de beroemde schilder Albert Cuyp. Op deze tekening van K.F.Bensdorp zien we de Voorstraat en de opgang naar de Nieuwbrug. Afgebeeld zijn de huizen Samson en ´t Cruys aan de opgang van de Nieuwbrug. Helaas zijn deze panden afgebroken in 1849 omdat de toegang tot de brug moest worden verbreed. Het huis Samson aan de Voorstraat was de woonplaats van de schilders (vader) Jacob Cuyp en na diens dood van de zoon Aelbert Cuyp. Zou de schilderachtige omgeving van dit gedeelte van de stad aanleiding zijn geweest voor beiden om aan het schildersvak te beginnen? Van deze getalenteerde schilders verdween veel werk voor veel te lage prijzen naar Engeland. In ieder geval is nog wat werk te bewonderen in het onlangs verbouwde Dordrechts Museum.


Woonplaats Aelbert Cuyp

uitgever:
A.G.V.D.

Schitterende panden zijn niet alleen in de Wijnstraat te zien. Ook in de Voorstraat zijn heel fraaie gevels te vinden. ??????????( bij het Stadhuis vlgd van Dalen) Het was ons al opgevallen dat in meerdere oude steden woningen zijn met de naam "de Vier Heemskinderen". Bij onderzoek kwamen we erachter dat de naam komt uit een oud middeleeuws proza. De sage van de vier heemskinderen is verbonden aan de deels bewaarde Karelroman (circa 2000 verzen) 'Reinout van Montalbaen', De hoofdfiguren zijn Ritsaert, Adelaert, Writsaert en Reinout. Aan het verhaal werden in de loop der tijden verschillende episoden toegevoegd, totdat het uiteindelijk in de 13e eeuw in de vorm van een gedicht op schrift werd gesteld. Een 15e eeuwse prozabewerking wordt gezien als de voorloper van de roman. Met de geschiedenis van Dordt hebben de vier heemskinderen dus niets te maken. Volgens geschiedschrijver van Dalen dattert he pand 1560 en was er ooit een brouwerij in het pand gevestigd


Huis de Vier Heemskinderen

uitgever:
van Beijnen

We komen nu aan het eind van de Voorstraat. In de loop van de geschiedenis is de plaats waar de Voorstraat overging in Riedijk nogal eens gewijzigd. Omdat deze dijk vroeger Rietdijk werd genoemd is het waarschijnlijk dat de naam is afgeleid van het gewas riet dat daar veel voorkwam. De eerste winkeltjes aan de Voorstraat ontstonden aan beide uiteinden van de Voorstraat en zo ook aan de Riedijk. Als het eb was liepen de vele varende reizigers -die dan moesten wachten tot het weer hoog water werd - de kroegjes en andere horeca-gelegenheden binnen . Het werd zo een levendig straatje waarbij echter door de drank ook nog wel eens overlast ontstond. De vele bordelen kwam ook de goede naam van de Riedijk niet ten goede. Aan het eind van de Riedijk lag vroeger de Riedijkspoort waarvan gezegd kan worden dat het de mooiste waterpoort was op de Groothoofdpoort na.


Riedijk

uitgever:
A.G.V.D.

home

alle trajecten

volgend traject